Woorden en hun betekenis
A | |
Abi | Hebben |
Aksi | Vraag |
Ala sani | Alles |
Al suma | Ieder |
Aladi | Luchtgod |
Allanya | Oranje |
Anu | Hand/arm/mouw/bijdrage |
Anu baka | Handrug |
Anu fesi | (hand)palm |
Asi | Paard |
Ati | Hart |
Atibronman | Heethoofd |
Atilobi | Geliefde |
Atipeypi | Luchtpijp |
Awese | Oorlogsgod |
Ay | Oog |
Aybuba | Ooglid |
Ayfutu | Enkel |
Aykaka | ‘klaasvaak’/slaap |
Ay-olo | Oogkas |
Ay-wiwiri | Wimper(s) |
B | |
Babari | Herrie/ tumult |
Baka | rug |
Baka-anu | Elleboog(stoot) |
Baka-anu ten | Nabijgelegen tijd |
Baka-ede | Achterhoofd |
Baka iri/ bakafutu | Hiel |
Bakatingi | stuit |
Baka yesi | Achteroor |
Bâna | Banaan |
Barba | Baard (van oor tot oor) |
Bari | Ton/vat |
Basi tongoni | Werkwoord |
Batoto | Naaimachine |
Bay | Kopen |
Bere | Buik Zwanger, extended family, ingewanden, vrucht |
Beredoti | Nageboorte |
Bereman | Zwangere vrouw |
Bigi doyn | Grote teen |
Bigiwan | Oudere |
Blo blomarki | Gelijkheidsteken |
Bobi | Vrouwenborst |
Bobimofo | Tepel |
Bogo bogo | Veel |
Bogo priti | Bilnaad |
Bona | Haarvlecht |
Bonfutu | Scheenbeen |
Bon gogo | Achterzijde boom |
Bonkôro | Geel |
Bonyo skin | Geraamte |
Bori | Koken |
Boriman | Huisvrouw |
Bowtu | Dij/bovenbeen |
Brada | Broer |
Bro fu ati bonyo | Borstbeen/ mannenborst |
Bromki | Bloem(en) |
Bropresi | lap (gezicht) |
Brudu | Bloed |
Brudutetey | Aderen |
Brukumofo | Gulp |
Buku | Boek, Schimmelen |
Buku-oso | Bibliotheek |
Buru | Boer |
D | |
Dagu | Hond |
Datra | Dokter |
Dede | dood |
Dey | Dag |
Di | Die/ van wie |
Di nanga | Met wie |
Didon | Gaan liggen |
Doyn | Duim |
Dresiman | Genezer |
Dringi | Drinken |
Dûng | Verbouwereerd |
Dya | Dit of deze |
Dyamu | Paars |
Dyonku | Heup |
Dyin | Rood |
E | |
Ede | Hoofd |
Ede-wiwiri | Hoofdhaar |
Ete | Nog, toch |
F | |
Fasitongo | Huig “R” en tongpunt “R” |
Fesi-ede | Voorhoofd |
Fesiman | Voorman |
Finga | Vinger |
Finga-ede | Vingertopje |
Flaka | Kijken |
Flakatiki | Vulpen |
Foko foko | Longen |
Fon | Aftakelen |
Fraga | Vlag |
Fremu | Schouderblad |
Fufuru | Stelen |
Fufuruman | Schurk, dief |
Futu | Voet |
(Futu)finga | Teen (futu wordt vaak weggelaten) |
Futumarki | voetzool |
G | |
Gaba | Bed |
Garisaka | Galblaas |
Gi | Voor |
Gi tori | vertellen |
Gogo/lasi | Bil / kont |
Gogoman | Bestuurder |
Gogo monki | Bil |
Goro goro | Keel |
Gowtu | Goud |
Granbere | Darm |
Grassi | Gras |
Griti | Raspen/ schuren/ wrijven |
Grun | Groen |
Gudu | Rijk maken |
H | |
Haps | Ongecontroleerd wegspringen, ritme |
Haribere/ langabere | Langdradig |
Hari kre kre piki | Langgerekte tweeklanken |
Hari noso piki | Langgerekte nasale klinkers |
Hebi | Zwaar zijn |
Hene | Koning |
(H)iti | Gooien |
Hori | Houden |
Horo | Hol |
I | |
K | |
Kaba | Voltooid |
Kan | Kammen of mogen/kunnen |
Kakunbe | Kin/kaak |
Kakunbe wiwiri | sik |
Kandra | Kaars |
Karoe | Maïs |
Kari | Noemen, roepen, bellen |
Katiki | Pen |
Kaw | Koe |
Kindi | Knie |
Kitiki | Pen |
Kloru | Kleur(en) |
Koko | Hoofd of ‘knokkelen’ Knobbel, bult, pit, scrotum, klomp |
Kokobe | Lepra |
Kokotetey | Klos garen |
Kon | Komen |
Koni | Slim zijn |
Kotiwroko | Prent |
Koto | Rok |
Koyti | Kuit |
Krabu dagu | Vos |
Kriboypisi | Hoofdstuk |
Kren | Beklimmen |
Krey | Huilen |
Krobuy | Vaarwel |
Kruderi | Gesprek |
Krumu | Tandvlees van een baby |
Kruwa | Doen mislukken of mislukt zijn |
Kunba | Navel |
Kundu | Elleboog |
Kunbatatey | Navelstreng |
Kwataki | Hart |
L | |
Langabere | Langdradig |
Lanteri | Lidwoord |
Lebriki | Rib/ ribbenkast |
Leri | leren |
Leri-oso | School |
Lefre | Lever |
Linga finga | Ringvinger |
Lobi | (in)smeren of mogen/houden van |
Lobi libi | liefdesleven |
Lobisey | Hobby |
Lobiwan | geliefde |
Logo logo | Glad maken of glad zijn |
Loy | Platzak |
Lusubere | Buikloop |
M | |
Maka | Doorn(en) |
Mama | Moeder/ mamma |
Markitetey | Maatlint |
Masanga fu bonyo | Het geraamte |
Masanga soso | Romp |
Mèf | Onrein |
Merki | Melk |
Meti | Dier, Vlees |
Mindri-ede | Kruin |
Mindribere piki | Tussenklanken |
Mindrifinga | Middelvinger |
Mofo | Mond Punt, opening, lus |
Mofoliba | Walkant |
Moksi | Mixen/Mengen, gemengd, gepaard |
Mun | Maand |
N | |
Naki | Slaan |
Nanga | Met |
Nanra | Nagel |
Neki | Hals |
Nen | Heten |
Noso piki | Nasale klinkers |
Noti | Nul, niets |
Neki-olo | Keelgat |
Niri | Nieren |
Nosowan fu den | Nasale variant |
No kaba sey | Onvoltooid |
Nowan | Niemand |
Nyang | Genieten, eten |
Nyang-nyang | Eten/voedsel |
Nyang nyang saka | Maag |
O | |
Ogri-ai | Blauw |
Opo-oso | Stichting |
Oso | Huis, thuis |
Ososkin | Wand |
P | |
Pagara | Kast |
Papa | Papa-stam, papawenti, pap, vader |
Pasa | Gebeuren |
Pata | Eenvoudige gympen |
Patata(wan) | Nederland(s)/ nederlander |
Pay | Betalen |
Peka peka | Afranselen |
Pepefinga/doyn | Duim |
Pî | Muisstil |
Piki | Klank of ‘klinken’ |
Pikin | Kind(eren) |
Pikin finga | Pink |
Pikin tongo | ‘kleine tong’ = huig |
Pikisani | Klanken |
Pingi poti | optellen |
Pingi puru | Aftrekken |
Pingipisi | Sommetjes |
Piri | Ontbloten/ pellen of ‘veroorzaken’ |
Piyû | Kiekeboe |
Pònpi | Fiets |
Popokay | Papegaai |
Popki/ popki fu ay | Pupil |
Poti | Leggen/zetten in/tegen |
Pôti | arm |
Prati na | Delen door |
Preypisi | Locatie |
Prika | zwart |
Puru na bere | Vergeven |
Pusi pusi | Poes/ kat |
Pyoko | Samengeperste Surinaamse vrucht |
R | |
Rèys | Ronde schijf bij knikkerspel |
Rutu | Oorsprong, wortel |
S | |
Sabana | Wit |
Sabi | weten |
San | Wat/ waarover |
San nanga | Waarmee |
Sara saramarki | Komma/ decimal |
Seybowtu | Lies |
Sey-ede | Zijprofiel |
Seyfesi | Wang |
Sesey | Schaar |
Seti | In orde maken/ in orde zijn |
Sibi | vegen |
Sibi sibi | Met de bezem afjassen |
Sisa | Zuster |
Skin | Romp |
Skowru | Schouder, politie, schout |
Skowrufakibonyo | sleutelbeen |
Skrâti | Bruin |
Skrifi | Schrijven |
Skrifiman | Schrijver |
Skrifimarki | letter |
Skrifimarkitongo | alfabet |
Sobun | dus |
Sonten | misschien |
Sopi koko | strottehoofd |
Sorifinga | Wijsvinger |
Sortuwan | Welke |
Soso kre kre piki | Standaardklinkers |
Sribi | Slapen, dromen |
Staman | Ledematen |
Suma | Men, mens(en) |
Switi | Lekker, mooi, heerlijk |
T | |
Tafra | Tafel |
Taki | Zeggen/praten/spreken of (zo)dat |
Tan | Blijven / (aan)voelen, lijken op |
Tapu-anu | Bovenarm |
Tapu-ay wiwiri | wenkbrauw |
Tapubro / bro fu ati | Borst (algemeen) |
Tapufutu | Wreef |
Tapumofo bonyo | Gehemelte |
Tapumofo wiwiri | Snor |
Tapu piki | Medeklinkers |
Taygi/ tèygi | Zeggen |
Tê | Zo zeer |
Ten | Tijd |
Teri | (mee)tellen |
Tide | Vandaag |
Tifi | Tanden |
Tifimeti | Tandvlees |
Tingifowru | Aasgier |
Tingimeti | Aas |
Todobere | Kikkervisje |
Tongo | Tong/ taal |
Tori | Verhaal, relaas |
Totiwan | Jongere |
Toto pina | Naald |
Tototetey | Draad |
Tra sani | Andere dingen |
Tra suma | Anderen |
Trawan | Andere(n) |
Tron | Maal/ vermenigvuldigen |
Tronmarki | ‘kruisje’ (vermenigvuldigingsteken) |
Tru | Waar(heid) |
Tu piki | Tweeklanken of diftongs |
Tutu | Hoorn(s) |
Tyari tyari | Boekenplank |
Tyònk | Gooien |
U | |
Uma | vrouw |
Umawan | vrouwlijke |
Umawedye | Verwijfde man |
W | |
Waka | Lopen |
Wakaman | Reiziger, schoft |
Wakatiki | wandelstok |
Wan sani | Iets |
Wan suma | Iemand |
Wani | Willen, nodig hebben |
Waya | Invullen |
Weri | Dragen/aanhebben |
Weri-ede | Rot, vervelend |
Win | Wijn |
Wisi | Negatieve energie |
Wiwiri | Haar, bladeren |
Woron | worm |
Wowoyo | markt |
Wroko | Werken |
Wrokoman | Arbeider |
Wrokope libi | Werkervaring |
Y | |
Yari | Jaar |
Yasi | Jaws (ziekte) |
Yesi | Oor, voldoen, verstaan |
Yesibuba | Oorlel |
Yesikaka | Oorsmeer |
Yesimama | Trommelvlies |
Yère | Hoor |
Yobo | Blanke |
Yuru | Uur/ tijd |